پایگاه خبری دانشگاه صنعتی اصفهان

در کنفرانس آمار ایران که شهریور ماه سال جاری برگزار شد از دکتر علی رجالی، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم ریاضی  دانشگاه صنعتی به‌عنوان پیشکسوت آمار تجلیل به عمل آمد. دکتر علی رجالی ، چهره ای بین المللی در عرصه علم ریاضی و یکی از افتخارات دانشگاه صنعتی اصفهان است.  وی 44 سال از عمر ارزشمند خود را  در کرسی آموزگاری و استادی دانشگاه صنعتی اصفهان گذرانده است و با اینکه در سال 99 به مقام بازنشستگی از دانشکده علوم ریاضی  دانشگاه صنعتی اصفهان نائل آمد اما، به‌قول خودشان این درس و کلاس و دانشگاه را تا زمان حیاتشان ادامه خواهند داد. مستدام و برقرار انشاءلله...

گفتگوی حاضر، بخشی از دیدگاه های این استاد برجسته کشور، نسبت به مسایل کلان نظام آموزشی است که در ادامه می خوانید.

 

بیوگرافی:

متولد: 1330 در اصفهان

زمینه فعالیت: ریاضیات، آمار، نظریه احتمالی اعداد

دکترای آمار از دانشگاه استانفورد آمریکا

-- دانشیاردانشکده علوم ریاضی  دانشگاه صنعتی اصفهان

-- ریاست دانشکده ی علوم دانشگاه صنعتی اصفهان و فراهم آوردن زمینه برای راه‌اندازی 3 دانشکده علوم پایه ریاضی، فیزیک، شیمی در این دانشگاه

-- مسئولیت راه اندازی مرکز محاسبات دانشگاه صنعتی اصفهان و سپس راه اندازی مرکز اطلاع رسانی این دانشگاه در سال های 1365 تا 1367 و 1378

-- انجام تحقیقات در زمینه های آموزشی مخصوصاً در دوره های ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و آموزش آمار

-- نویسنده کتاب ریاضیات گسسته دبیرستان

-- اداره کارگاه های مختلف آموزشی برای معلمان مقاطع مختلف تحصیلی

-- مسئولیت برگزاری همایش هایی همانند سمینار بررسی روش ها و مسایل آزمون‌های ورودی دانشگاه ها که منجر به ارائه طرح پذیرش دانشجو در دانشگاه ها به مجلس شورای اسلامی شد و راهکارهای همکاری انجمن های علمی و آموزش معلمان با سازمان پژوهش وزارت آموزش و پرورش
-- مسئولیت برنامه ریزی دو مطالعه برای کنگره های بین المللی فدراسیون جهانی مسابقات ملی ریاضی WFNMC در چین و استرالیا
-- عضویت در کمیته ی برنامه ریزی شانزدهمین مطالعه کمیسیون بین المللی آموزش ریاضی ICMI ، تحت عنوان چالش های آموزش ریاضی

-- نایب رئیسی فدراسیون جهانی مسابقات ملی ریاضی WFNMC و عضویت در کمیته برنامه ریزی این فدراسیون
-- نمایندگی ایران در کمیسیون بین المللی آموزشگران ریاضی ICMI

-- مدیریت مشترک دو گروه کاری TSG در کنگره های بین المللی آموزش ریاضی مکزیک و کره ICMI-11 و ICMI-12
-- مسئولیت و راه اندازی ستاد ملی سال جهانی ریاضیات و عضو کمیسیون پیشبرد ریاضیات فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران

 مهمترین افتخارات:

 نخستین برنده ایرانی جایزه جهانی پاول اردیش در سال 2008 میلاد

دریافت نشان پیشکسوت آمار ایران در سال 1401

مهمترین اقدامات مؤثر دکتر رجالی در حوزه آموزش و علوم پایه

-- پایه گذار انجمن آمار ایران

مشارکت در بنیان گزاری مسابقات ریاضی ایران

-- مشارکت در بنیان گزاری مرکز تحقیقات معلمان اصفهان

-- بنیان گزاری خانه ریاضیات اصفهان

-- مشارکت در بنیان گزاری کنفرانس های آمار و انجمن آمار ایران

-- مشارکت در بنیان گزاری کنفرانس های آموزش ریاضی و اتحادیه انجمن های علمی آموزشی معلمان ریاضی ایران

-- مشارکت در راه اندازی کمیته پیشبرد ریاضیات فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران

-- مشارکت در بنیان گزاری انجمن علمی، فرهنگی موج نور اصفهان برای آموزش رایانه عادی به نابینایان و کم بینایان

-- مشارکت در بنیان گزاری خانه ریاضیات تهران

-- مبدع طرح امانت بین کتابخانه ای در اصفهان

-- مشارکت در تهیه نظام آمارشناسی ایران

و ...  

ریاضی، در خدمت زندگی

دکتر علی رجالی در تمام دوران تحصیل و آموزگاری خود کوشیده‌است تا ریاضیات را با زندگی دانش‌آموزان، دانشجویان و حتی در زندگی شخصی خودش، عجین سازد. رویکرد خانه ریاضیات نیز یکی از دستاوردهای مهم زندگی علمی دکتر علی رجالی؛ است. وی در پاسخ به این سوال که جایگاه ریاضی در زندگی کجاست می گوید: همیشه سعی داشتم ریاضی را در زندگی روزمره به خدمت بگیرم و اکنون هم در خانه ریاضیات بر این موضوع تأکید دارم. اگر مطالب علمی به‌صورت کاربردی برای دانش‌آموزان تدریس شود، هیچ‌وقت آن را فراموش نمی‌کنند.

استاد برجسته ریاضی با بیان اینکه برای حل یک مسئله می‌توان روی آن مدل‌سازی ریاضی انجام داد؛ ادامه داد:  خواسته من از دانشجویانم هم این است که به‌دنبال حوزه مورد علاقه‌شان باشند و تلاش کنند، ریاضی را به زندگی خود پیوند دهند. در زندگی شخصی خودم هم اگر به مسئله‌ای برخورد کنم، آن را با نگاه ریاضی حل می‌کنم.

دکتر رجالی با اشاره به ضعف تدریس ریاضی در مدارس گفت: ریاضی که خشک و فقط برای کنکور در مدارس تدریس شود، هدف کاربردی بودن را تأمین نمی‌کند. به همین علت سال گذشته دوره‌های مختلف مدل‌سازی ریاضی و سلسله سخنرانی‌هایی با حضور اساتیدریاضی، برای معلمان کشور برگزار کردیم.

وی ادامه‌داد: باید ریاضی را با بازی و در زندگی عادی به بچه‌ها یاد بدهیم تا بتوانند آن را درک و لمس کنند، در خانه ریاضیات هم به‌جای تدریس مستقیم ریاضی، اتاق بازی داریم. بچه‌ها در خانه ریاضیات با احساس خوشایندی مسائل ریاضی را یاد می‌گیرند.

تولد دانشکده های علوم پایه دانشگاه صنعتی اصفهان

از جمله اقدامات مؤثر دکتر رجالی در دانشگاه صنعتی اصفهان، تبدیل دانشکده علوم این دانشگاه به 3 دانشکده علوم ریاضی، فیزیک و شیمی در دهه 70 بود. این اقدام ارزشمند، در سال‌های گذشته باعث رشد و موفقیت چشمگیر رشته‌های علوم پایه و جایگاه درخشان در سطح کشور شده‌است.

برگزاری نخستین کنفرانس آمار ایران در سال 71 در دانشگاه صنعتی به همت دکتر رجالی و همکارانش باعث ایجاد انجمن آمار ایران شد؛ همچنین برگزاری نخستین کنفرانس آموزش ریاضی ایران در سال 75 در اصفهان نیز از دیگر اقدامات مؤثر وی در حوزه علوم پایه و اهمیت آموزش کاربردی آن‌ها است.

 دانشگاه‌ها باید مستقل شوند

دکتر رجالی که از منتقدان جدی شیوه فعلی برگزاری کنکور است،  درباره روش پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها عنوان‌کرد: به‌طور کلی اعتقاد دارم باید سنجش از پذیرش جدا شود. یعنی ارگان‌هایی باید مسئولیت سنجش را داشته‌باشند و پذیرش توسط دانشگاه‌ها انجام شود. دانشگاه‌ها باید مستقل اداره شوند. یعنی بتوانند خودشان استاد و دانشجو جذب کنند. در این صورت دانشگاه در برابر دانشجویی که جذب کرده‌است، احساس مسئولیت بیشتری خواهد داشت.

وی با بیان اینکه دانشگاه‌ها باید اختیار تام در برنامه‌نویسی و تبعیت از قانون‌ها و بخشنامه‌های وزارت علوم داشته‌باشد خاطرنشان کرد: دانشگاهی که دستوری عمل کند امکان نوآوری ندارد. متأسفانه در سال‌های اخیر حتی استاد هم به‌صورت مرکزی استخدام می‌شود و این مسئله درستی نیست.

عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم ریاضی درباره ویژگی‌های دانشگاه گفت: دانشگاه باید فضای آزاد اندیشی داشته‌باشد. امنیتی کردن دانشگاه اشتباه است؛ هرکس باید بتواند در این مکان هر حرفی را بدون ترس بگوید و فضای نقد، بحث و جدل علمی و حل مسائل باز باشد. این خیلی مهم است که افراد بینش سیاسی داشته‌باشند ولی نباید که در کار و عمل خود به‌واسطه نگاه سیاسی، تفاوت قائل شوند.

دکتر رجالی افزود: مهارت‌های لازم در دانشگاه‌ها و مدارس آموزش داده نمی‌شود؛ دانشجویان با علاقه و حداقل کیفیت لازم به دانشگاه وارد نمی‌شوند. متأسفانه دانشگاه‌ها به کارخانه تولید مدرک تبدیل‌شده است. در صورتی که افراد باید در دانشگاه با علاقه درس بخوانند.

وی با اشاره به نحوه رتبه‌بندی استادان بیان کرد: جامعه متخصص هر حوزه باید برای ارتقا استادهای آن رشته، اظهار نظر کند. نظام رتبه‌بندی با نمره و امتیاز درست نیست. این شیوه باعث شده‌است که برخی از استادها فقط به فکر کسب امتیاز بوده و برای مسائل مختلف براساس همین موضوع تصمیم‌گیری کنند که آیا حل یک مسئله باعث افزایش امتیاز می‌شود یا خیر؟!

دکتر رجالی تصریح‌کرد: بهتر است استادها براساس نیاز و تأثیر مثبت یک پروژه در جامعه و صنعت آن را انتخاب کرده و انجام دهند. صنعت مربوط به من آموزش و پرورش است و به همین علت سال‌ها برای این حوزه وقت گذاشته‌ام چراکه این صنعت به فعالیت‌های من نیاز داشته‌است.

دکتر علی رجالی، با وجود اینکه شرایط احراز مرتبه استادی را داشته‌است، به‌دلیل نگرش شخصی و نقد بر این نظام رتبه‌بندی، هرگز درخواست ارتقا رتبه نداده‌است. اما واقعیت این است که برای جامعه دانشگاهی، استادی ایشان محرز و مسلم است.

/ جامعه به ارتباط بین‌رشته‌ای نیاز دارد /

استاد پیشکسوت آمار ایران اعتقاد دارد که وحدت بین رشته‌ها موردنیاز جامعه امروز است. باید متخصصان علوم مهندسی، علوم پایه و پزشکی برای حل یک مسئله با هم همفکری کنند. او یکی از معضلات اصلی جامعه را جدا بودن دانشکده‌ها و بخش‌ها می‌داند و ایجاد شاخه‌های بین‌رشته‌ای را لازمه موفقیت و پیشرفت بیان می‌کند.

دکتر رجالی با اشاره به یکی از معضلات بزرگ دانشگاه‌ها در این رابطه افزود: اگر بتوانیم ساختار دانشگاه را به‌گونه‌ای تعریف کنیم که  استاد بتواند در دانشکده‌های مختلف کار کرده و با اساتید رشته‌های دیگر ارتباط داشته‌باشد، زمینه شکل‌گیری تخصص‌های بین‌رشته‌ای به وجود می‌آید.

وی با بیان اینکه مفاهیم بین‌رشته‌ای و کار گروهی به‌عنوان نیاز آینده کشور، در خانه ریاضیات موردتوجه قرار دارد، خاطر نشان ساخت: در این مرکز تلاش کردیم کارهای بین‌رشته‌ای را آغاز کنیم. دانشجوهای محقق خانه ریاضیات، در قالب گروه‌هایی از رشته‌های مهندسی، پزشکی و علوم با هم‌کار می‌کنند.

به گفته دکتر رجالی، وجود خانه ریاضیات برای شناسایی ضعف‌ها و یافتن راه‌حل برای رفع نواقص است. این مرکز تنها مختص دانش‌آموزان نیست؛ بلکه دانشجویان و دانشگاهیان نیز در خانه ریاضیات فعالیت گسترده‌ای دارند.

/ عوامل افت رشته‌های علوم پایه و فنی مهندسی چیست؟ /

براساس تحقیقات دکتر رجالی و همکارانشان، جدایی رشته‌های پزشکی از دانشگاه‌ها، ایجاد دانشگاه آزاد و رقابت دانشگاه‌های پیام‌نور و آزاد از عواملی هستند که افت علوم پایه و علوم مهندسی در ایران را به‌دنبال داشته‌اند.

استاد پیشکسوت آمار ایران درباره عدم توجه به کیفیت در این رشته‌ها گفت: متأسفانه اکنون در شرایطی هستیم که به علوم پایه و مهندسی توجه نمی‌شود، تعداد فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها بی‌رویه و بدون کیفیت شده و همین موضوع باعث ایجاد بیکاری در جامعه شده‌است.

وی به طور مثال از ارتباط آمار با پزشكی به عنوان یك مسئله مهم نام برد و گفت : جدا شدن پزشکی از علوم، ضربه بزرگی به علوم پایه وارد کرد، محققان علم آمار شدیداً به اطلاعات و تحقیقات پزشکی نیاز دارند و متأسفانه این دسترسی امکان‌پذیر نیست.

عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم ریاضی با اشاره به ضعف ساختاری ارتباط صنعت و دانشگاه اظهار کرد: باید اجازه بدهیم صنعت مشکلات و مسائل خود را در دانشگاه مطرح کند و استادان و دانشجویان به‌دنبال حل آن‌ها باشند.

وی از تجربه همکاری رشته آمار با صنعت فولاد یاد کرد: زمانی هیچ‌کس نیاز این صنعت به علم آمار را نمی‌دانست. اما پس از انجام فعالیت دانشجویان و فارغ‌التحصیلان آمار، متوجه شدند که این افراد می‌توانند مشکلات زیادی را در صنعت فولاد حل کنند. اکنون عصر اطلاعات است و حل بسیاری از مسایل با علم آمار در ارتباط است.

/ آموزش، خدمت نیست، رکن اصلی است /

به گفته دکتر رجالی، مسئله کنکور از قدیم برای او و همکارانش دغدغه بوده و مطالعات آن‌ها در این زمینه باعث برگزاری سمینار بررسی روش‌ها و مسائل آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها در سال 81 شده‌است. این کنفرانس جرقه‌ای برای تهیه پیشنهادی طرح جدید کنکور ؛به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی شد.

این طرح به صحن علنی مجلس هم رفت اما با طرح مسئله حذف کنکور برای مدتی متوقف شد. اما دکتر رجالی در این سال‌ها دست از پیگیری موضوع برنداشت تا در سال 1400 قسمتی از این طرح توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.

دكتر رجالی اعتقاد دارد بی‌توجهی به آموزش در کشور باعث عدم پیشرفت در این حوزه بوده‌است و بیان می‌کند: با وجود اینکه آموزش بزرگ‌ترین منبع تولید نیروی‌انسانی یک کشور است، اما به‌عنوان یک مسئله خدماتی با آن برخورد می‌شود؛ در نتیجه هرگاه امکان داشته‌باشد، برای آن هزینه می‌شود.

استاد پیشکسوت آمار کشور آموزش را رکن اصلی نظام دانست و عنوان‌کرد: اگر دولتمردان واقعاً فکر می‌کردند که آموزش خدمت نیست بلکه رکن اصلی بوده و می‌تواند بزرگ‌ترین منبع تولیدکشور باشد، همه بودجه‌ها به‌سمت آموزش می‌رفت و به‌دنبال آن، اصلاح وضعیت کنونی و یکپارچگی در مدارس اتفاق می‌افتاد، همان طور که در زمان تحصیل ما بهترین مدارس، مدارس دولتی بودند و خروجی نخبه خوبی داشتند.

/ یک تجربه از کاربرد ریاضی در زندگی /

در پایان گفت‌وگو، از دکتر رجالی خواستیم تجربه‌ای از کاربرد ریاضیات در زندگی شخصی خود برایمان بگوید.

او از کاربرد ریاضی در تشخیص پزشکی این‌گونه گفت: سال 75 درگیر یک بیماری شدم که زمان زیادی از روز را تب داشتم و خیلی زود احساس خستگی می‌کردم، همه پزشکان تشخیص سرطان خون دادند و برای شیمی‌درمانی آماده‌شده بودم، شب قبل از اولین جلسه شیمی‌درمانی، یک دانشجوی پزشکی که هوش ریاضی خوبی داشت و در دوران دبیرستان با او ریاضی کار می‌کردم، به خانه‌مان آمد و وقتی علائم را شنید، از من خواست که برای شروع شیمی درمانی دست نگه دارم.

دکتر رجالی ادامه‌داد: آن دانشجو همان شب به کتابخانه دانشکده رفته‌بود و با مطالعات خود به این نتیجه رسیده‌بود که این علائم فقط مختص سرطان نیست بلکه می‌تواند مربوط به تیروئید هم باشد.رویکرد او دقیقاً حل مسئله ریاضی بود چراکه با جمع‌آوری داده و اطلاعات، قضایای مختلف را بررسی کرده‌بود و پس از آن به‌دنبال راه حل نهایی بود و مهم تر انکه بر حل مسئله سماجت داشت. پس از آن من را نزد پزشکی برد و از آن پزشک خواست که برای من آزمایش تیروئید تجویز کند و درنهایت به این نتیجه رسیدیم که اصلاً سرطان در کار نبوده است!

وی با تأکید بر لزوم پیگیری برای رسیدن به هدف عنوان‌کرد: مسئله کنکور در طی این 20 سال، برای من مانند یک مسئله ریاضی بود و هیچ‌وقت آن را رها نکردم، در ریاضی یاد می‌گیریم که همه نقاط را درنظر گرفته و هیچ‌وقت پشیمان نشویم.

دکتر رجالی در پایان گفت: افتخار می‌کنم که با درجه دانشیاری بازنشسته شده‌ام و به لغت استاد تمام اعتقادی ندارم چراکه هیچ‌کس تمام و کامل نمی‌شود، 3 سال است که بازنشسته شده‌ام اما برای خودم بازنشستگی قائل نیستم و دوست ندارم کارم را کنار بگذارم چراکه همیشه آرزویم این بوده‌است که سر کلاس درس بدهم.