کدمصاحبه:1358/920602
2 شهریور 1392
استقلال دانشگاه‌ها، موضوع مهم و جذابي است كه مانند بسياري از مفاهيم ديگر كه ريشه‌هايي عقلايي و واقعي دارند گاهاً مورد تهاجم و مصادره قرار گرفته و به مفهوم و اصطلاحي تخيلي و نامأنوس تبديل و با از دست دادن ريشه و اصالتش كارايي خود را از دست داده است. براي تفكيك مار كشيدن و مار نوشتن مناسب است مقداري به مفهوم واقعي استقلال دانشگاه‌ها بپردازيم
- ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه و ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه كشور به اصل استقلال دانشگاه‌ها مي‌پردازند. در بند ب ماده 20 قانون برنامه پنجم آمده است:
«دانشگاه‌ها، مراكز و مؤسسات آموزش عالي و پژوهشي و فرهنگستانهايي كه داراي مجوز از شوراي گسترش آموزش عالي، وزارتخانه‌هاي علوم، تحقيقات و فناوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و ساير مراجع قانوني ذي‌ربط مي‌باشند، بدون الزام به رعايت قوانين و مقررات عمومي حاكم بر دستگاه‌هاي دولتي به ويژه قانون محاسبات عمومي، قانون مديريت خدمات كشوري، قانون برگزاري مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدي آنها و فقط در چارچوب مصوبات و آيين‌نامه‌هاي مالي، معاملاتي، اداري استخدامي و تشكيلاتي مصوب هيأت امناء كه حسب مورد به تأييد وزراء علوم، تحقيقات و فناوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و در مورد فرهنگستانها به تأييد رئيس جمهوري مي‌رسد، عمل مي‌نمايند.»
- در آيين‌نامه جامع مديريت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي، پژوهشي و فناوري كه حاصل ساعت‌ها تلاش وافر و اهتمام بليغ مجموعه‌اي صاحب‌نظران و دست‌اندركاران در حوزه آموزش عالي و اعضاي محترم شوراي اسلامي شدن دانشگاه‌ها و مراكز آموزشي بوده و نهايتاً با اعمال مداقه و تنقيح نتايج كار در جلسه مورخ 684 مورخ 10/12/89 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيده است، هيأت امناء به عنوان عالي‌ترين ركن دانشگاه معرفي كه وظايف و اختيارات آن در قانون تشكيل هيأت‌هاي امناء دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي و پژوهشي (مصوب جلسات 181 و 183 مورخ 9/12/67 و 23/12/67 شوراي عالي انقلاب فرهنگي) و همچنين قانون نحوه انجام امور مالي و معاملاتي دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي و تحقيقاتي (مصوب 19/10/69 مجلس شوراي اسلامي) تعيين شده است.
از جمله وظايف و اختيارات مهم هيأت امناء دانشگاه‌ها، تصويب برنامه‌هاي راهبردي، سياست‌ها، اهداف و خط مشي‌هاي دانشگاه، تصويب آيين‌نامه‌هاي مالي- معاملاتي، اداري، استخدامي و تشكيلاتي، نمودار سازماني و تشكيلات دانشگاه و همچنين تغيير و اصلاح آنها در چارچوب ضوابط و مقررات وزارتين، تصويب بودجه تفصيلي سالانه دانشگاه با رعايت مفاد آيين‌نامه مالي و معاملاتي، تصويب گزارشات سالانه حسابرسي و تصويب عملكرد سالانه آموزشي، پژوهشي، فرهنگي، اجرايي، مالي و محاسباتي مديريت دانشگاه مي‌باشد.
- ملاحظه مي‌فرماييد كه يكي از مهم‌ترين وظايف و اختيارات هيأت امناء، تصويب برنامه راهبردي، خطي مشي‌ها، بودجه‌ها و تشكيلات دانشگاه است. همه اين موارد توسط رئيس دانشگاه و از طريق شوراها و كميته‌هاي تخصصي رسمي يا غيررسمي دانشگاه تهيه و براي بررسي و تصويب به هيأت امناء پيشنهاد مي‌شود. در اين فرآيند اسناد بالادستي كشور وضعيت فعلي دانشگاه، هدف‌گذاري‌هاي ميان‌مدت و بلندمدت و نظرات همه ذي‌نفعان و عناصر دانشگاه در تدوين برنامه‌هاي راهبردي، طرح‌هاي جامع و برنامه‌هاي عملياتي دانشگاه در نظر گرفته مي‌شود. همان گونه كه به عنوان مثال در تهيه برنامه راهبردي پنج ساله و طرح‌هاي جامع آموزشي و پژوهشي دانشگاه صنعتي اصفهان به طور كامل به موارد بالا توجه و تأكيد شده است. پس در مفهوم واقعي استقلال دانشگاه‌ها دخالت حداكثري دانشگاهيان در تدوين و اجراي برنامه‌هاي كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت دانشگاه در چارچوب قوانين كشور ديده شده است. به عبارتي دانشگاه‌ها و هيأت امناء دانشگاه‌ها براي تدوين و اجراي برنامه‌هايي كه باعث رسيدن آنها به اهداف تعريف شده، رشد و ارتقاء دانشگاه و رقابت با ساير دانشگاه مي‌شود، داراي اختيارات گسترده‌اي هستند.
- يكي از ظلم‌هايي كه از سال‌هاي طولاني به دانشگاه و دانشگاهيان شده است و متأسفانه همچنان توسط اقليتي بر آن پافشاري مي‌شود تفسير ناصواب از دخالت و مشاركت دانشگاهيان در امور دانشگاه و كشور است. در قوانين كشور ما و همچنين ساير كشورهاي جهان جايگاه همه بخش‌هاي جامعه به روشني تعريف شده است. به جاي تغيير جايگاه‌ها كه همان تفسير ناصواب فوق‌الذكر است، بهترين راه حفظ احترام و كرامت آحاد جامعه، حفظ انسجام و رواني اداره جامعه و بهره‌وري حداكثري از ظرفيت‌ها و منابع جامعه، كمك و همكاري براي مشاركت واقعي آحاد جامعه طبق وظايف و تكاليف تعريف شده است. عالي‌ترين دخالت و مشاركت دانشگاهيان كه بالاترين اثربخشي و استفاده از پتانسيل فراوان نخبگان را دارد همان درگير شدن حداكثري آحاد جامعه در تدوين برنامه‌هاي ميان‌مدت و بلندمدت پيشنهادي به هيأت امناها و پس از تصويب درگير شدن حداكثري آنها در اجراي برنامه‌ها مي‌باشد.
- امروز آنچه دانشگاه ما، ساير دانشگاه‌ها و ساير جوامع علمي در كشور عزيزمان به آن نياز دارند، دخالت و مشاركت كامل و صددرصدي دانشگاهيان به شكل صحيح، قانوني و عقلاني است و آن عبارت است از دخالت همه‌جانبه، هميشگي و واقعي دانشگاهيان در تدوين برنامه‌هاي راهبردي، طرح‌هاي جامع، برنامه‌هاي عملياتي و برنامه‌ريزي براي ايفاي نقش همگان در اجراي اين برنامه‌ها و ارائه گزارش به دانشگاهيان در چگونگي اجراي برنامه‌ها و رصد همه دانشگاهيان در نحوه اجراي برنامه و چگونگي رسيدن به اهداف و نتايج.
- در همه كشورهاي دنيا، دانشگاه‌ها و رفتار آنها در چارچوب نظام حكومتي آن كشور تعريف مي‌شوند. به عبارتي استقلال و حركت دانشگاه‌ها در چارچوب قوانين و مقررات كشور تعيين مي‌شود. كشور ما نيز از اين امر مستثني نيست زيرا در همه كشورها هدف و اولويت اول همه بخش‌ها، اهداف كشور، نظام و ملت است، سپس اهداف هر دانشگاه در چارچوب اهداف و اولويت‌هاي كشور تعريف مي‌شود. بنابراين دو اصل بديهي در استقلال دانشگاه‌ها حركت در چارچوب نظام و قوانين كشور و عدم وابستگي به كشورها و فرهنگ‌هاي بيگانه است.
- ما دانشگاهيان ايران اسلامي افتخار مي‌كنيم كه نظام جمهوري اسلامي ايران و ملت عزيز ايران با مجاهدت‌هاي خود زمينه‌هاي استقلال دانشگاه‌هاي اين مرز و بوم را از غرب و شرق فراهم نمود و امروز شرايطي فراهم شده است كه دانشگاهيان ضمن تأثيرگذاري عميق در مسائل سياسي، اجتماعي و فرهنگي كشور در فضايي پر از آرامش و اخلاق، بيشترين مشاركت را در توسعه علمي و اقتصادي كشور (به عنوان مهم‌ترين اولويت‌هاي كشور در شرايط فعلي) داشته اند و در خط مقدم جهاد با دشمنان كشور، بالاترين دستاوردهاي نظام را رقم زده‌اند و اين معناي واقع استقلال دانشگاه‌ها و رقابت سالم آنها با يكديگر است. مراقبت كنيم كه جايگاه امروز دانشگاه‌هاي ما كه در ابتداي راه ارتقاء و فتح قله‌هاي اصلي است در پيچ و خم شعارها و اصطلاح‌سازي‌ها مخدوش نشود.
محمداسماعيل همداني‌گلشن
رئيس دانشگاه
دیدگاه شما: